De gevolgen van gevorderde satijnziekte

Maart 2012 geschreven door Jiska Sanders-van Soest van Caviastal Lothlórien . In Lothlórien wordt getracht satijnvrij te fokken.
Jiska Sanders-van Soest is HBO en post-HBO gediplomeerd röntgenlaborante en echografiste.

Dit zijn röntgenfoto’s van een gladhaar rus satijn van ongeveer 3 ½ jaar oud. Op de linkerfoto zien jullie haar in zijn geheel, vanaf de zijkant. Op de rechterfoto’s zien jullie boven de kop, vanaf de bovenkant gezien, en onder de buik, bekken en achterpootjes (met de achterpootjes omhoog wijzend).

Deze cavia kwam in februari 2012 binnen bij dierenkliniek Maaskant met het verzoek om euthanasie wegens zéér ver gevorderde satijnziekte. Op deze site heb ik al eerder uitgelegd hoe röntgenfoto’s bekeken kunnen worden en hoe je daar symptomen van satijnziekte op kan herkennen (klik hier!). Geen van de cavia’s op de foto’s in dat artikel had satijnziekte in een stadium zo ver gevorderd als deze cavia. Omdat wij nog nooit satijnziekte in zo’n vergevorderd stadium gezien hadden, en ook nooit meer hopen tegen te komen, werd aan de eigenaresse gevraagd of er na euthanasie röntgenfoto’s gemaakt mochten worden. Hiervoor werd toestemming verleend. Ik ga hieronder wat details van deze foto’s bespreken. Mocht je sommige stukjes van de uitleg niet kunnen volgen, lees dan eerst even voornoemd artikel.
 

DE SCHEDEL VAN OPZIJ

Dit is de kop van de satijncavia:

En ter vergelijking het hoofd van een gezonde cavia:

Bij beiden zien we links het achterhoofd, rechts de tanden, in het midden de kiezen (verticale vage dunne streepjes). Nu kijken we naar de aangetaste schedel van deze satijncavia. De tanden zelf zien er goed uit, maar de kaken waar de tanden uit groeien zien er niet goed uit. Je ziet duidelijk dat de kaken veel te dik zijn. De botten zijn broos en je ziet daarin vooral in de bovenkaak de kenmerkende wit-zwart afwisselende ‘wolkjes’ en diffuse botverdikking van de afwijkende botopbouw bij satijnziekte. Dat zie je ook bij het schedeldak. Met name om de ondertanden zie je verder een donker stukje op de plek waar de tanden de kaak in gaan. Deze tanden hebben hun steun in de kaak verloren. Het eten zal pijn zijn gaan doen en fysiek onmogelijk zijn geworden. Geen wonder dat deze cavia vlak voor het euthanasieverzoek gestopt is met eten.

DE SCHEDEL VAN BOVENAF

Links de schedel van de satijncavia, rechts een gezonde schedel. Heel duidelijk is te zien dat aan de jukbeenderen (de buitenste ‘bogen’) satijnziekte een verwoestende werking heeft gehad. Let ook eens op het midden van de schedel. Bij de gezonde cavia zie je een soort grote donkerdere driehoek midden in de kop (onderste helft van de foto). Diezelfde driehoek is bij de satijncavia amper nog herkenbaar. Dit heeft ermee te maken dat het bot van de schedel over de hele linie sterk verdikt is, zowel naar buiten als naar binnen. Door de groei naar binnen toe, is er minder ruimte gekomen voor de hersenen. Het is hypothetisch mogelijk dat de hersendruk daardoor toegenomen is.

Voortbordurend op deze hypothese vraag ik jullie om nogmaals mee te kijken naar de foto van de kop van opzij. Helemaal achterin de schedel (links in het ‘puntje’) zien jullie een scherp afgetekend zwart horizontaal lijntje (onder de 's' van het tweede satijncavia-watermerk). Dit is een breukje van het schedelbot. Als je het schedeldak verder volgt, zie je het bot dikker en weer dunner en weer dikker worden: het verspringt. Op zo’n punt waar een dunner stuk in een dikker stuk overgaat, ongeveer linksboven van het kleine zwarte rondje dat jullie midden in de foto zien, lijkt als je heel goed kijkt ook zo’n zwart lijntje te zitten (onder de 't' uit het eerste satijncavia-watermerk). Deze is wel minder duidelijk, maar toch ook nog zichtbaar. Bij satijnziekte kan het bot zó zwak worden dat het al bij normaal gebruik spontaan kan breken. Het vermoeden is, dat dit bot door de verhoogde hersendruk wel eens deze kleine breukjes gekregen kan hebben om zo meer ruimte te geven aan de verdrongen hersenen.

Helaas is deze hypothese van verhoogde hersendruk achteraf op een overleden dier niet meer te bewijzen, wellicht lukt dit in de toekomst nog eens nu we er op verdacht zijn. 

HET BEKKEN EN DE ACHTERPOOTJES

Eerst de close-up van de satijncavia:

En dan de close-up van een gezonde cavia:

De grote witte ronde vlekken die je ziet op de foto van de satijn zijn haar bovenbeentjes. Daaraan vast zie je haar onderbeentjes zitten. Het was voor haar niet meer mogelijk om de pootjes naar achteren te strekken, zoals de gezonde cavia op de foto hiernaast. Let wel, ze was al overleden toen deze foto gemaakt werd, dus het was geen beperking door pijn. De beperking was echt fysiek: de botten en gewrichten waren te ver verwoest.

 
Het hele bot is gedeformeerd door de satijnziekte. Vooral in de achterpoten zie je duidelijk de kleine zwarte ronde ‘bolletjes’ zitten, de voor satijnziekte zo specifieke minicystes in de botten.
Botmerg is amper tot niet meer aan te wijzen. Het kniegewricht is niet meer te vinden, net als heupgewricht.

Kijk ook even naar de beide ‘ovaaltjes’ die bij de gezonde cavia de onderkant van het bekken vormen (tussen de bovenbeentjes in). Als je diezelfde ovaaltjes zoekt bij de satijncavia, zie je die rechts goed zitten. Links niet. Dit heeft er voor een deel mee te maken dat ze een beetje scheef lag bij het maken van de foto. Maar hoe scheef ze ook zou liggen, de rand van het ovaaltje zou altijd een ononderbroken ring hebben moeten vormen, aan de binnen- én buitenzijde. Bij de satijncavia zie je links onderaan dat ovaaltje hoe het bot geen hoek vormt die in één vloeiende beweging doorgaat, zoals rechts, maar hij gaat met een ‘trappetje’ waarbij het ene stuk over het andere heen geschoven is. Ook zie je dat het bot midden in dat ovaaltje links weer zo’n zwart breuklijntje laat zien. Dit bekken is gebroken. Het is echt wonderlijk dat de satijncavia tot zo kort voor het einde nog gelopen heeft (ook al ging dat lopen naar verluid erg moeizaam).

Hier nog eens een foto van de achterpootjes van opzij. Links een foto van de satijncavia, rechts een foto van een gezond achterpootje. Het achterpootje van de satijn kon niet gestrekt in beeld komen zoals de foto rechts.

Het verschil is dramatisch goed duidelijk. Rechts is herkenbaar als bot, met de normale donkere binnenkant (mergholte) en scherp afgetekende cortex (witte buitenkant). Ook zie je scheen- en kuitbeen keurig los van elkaar (dik bot met parallel daarvan rechts een even lang dunner botje), en zie je het gewricht bij de knie (bovenin rechts). Bij de satijncavia zijn bovenbeen, scheen- en kuitbeen eigenlijk tot één groot in een hoek gefixeerd bot veranderd. Dit bot ziet er heel massief uit maar is feitelijk juist ontzettend zwak gebouwd. Het bot heeft als het ware wanhopige pogingen gedaan z’n normale structuur te behouden maar slaagde er niet in normaal stevig bot te bouwen, en slaagde er als een op hol geslagen paard ook niet meer in te stoppen met abnormaal geplaatst bot te vormen.

DE VOORPOOTJES

Links de satijncavia, rechts de gezonde cavia.

bij de bovenarmen zie je dat de satijnziekte al flink gaande is. In plaats van duidelijke botten zoals rechts in beeld, zijn de bovenarmen van de satijn ook al een vage witte vlek van broze botmassa aan het worden. Verder valt nog wat op. Zo’n beetje ter plaatse van haar ellebogen (boven de 's' en de 't' van het tweede satijncavia-watermerk), zie je twee witte lijntjes rechtop staan. Dit hoort niet bij de voorpootjes, maar bij de ribben. Dit is de plek waar de ribben vast zitten aan het borstbeen. Gewoonlijk is dat kraakbeen en op een röntgenfoto niet zo fel wit te zien. Dit kraakbeen was sterk verkalkt. En dat is dan weer een kenmerk van de verstoorde calciumstofwisseling bij satijncavia’s.

Dit dier werd van extern aangeboden voor euthanasie toen ze, na een periode van minder goed bewegen, ook stopte met eten. Dit was pas recent gebeurd en tot die tijd leek het dier, mede door pijnstilling, een verrassend goede kwaliteit van leven te hebben. Het was dan ook heel confronterend, voor alle partijen, om te zien hoe verwoestend het effect van de satijnziekte had toegeslagen. Hoewel wij nog nooit met een zó ver gevorderde satijnziekte geconfronteerd waren, is het desondanks geen uitzondering dat men bij een foto van een dier zónder symptomen ervan schrikt dat er toch al satijnziekte te zien is, en dat men bij een foto van een dier mét zichtbare symptomen schrikt van de mate waarop de botten aangetast zijn. Dit is meestal erger dan men van buiten af gezien zou denken. Het is dan ook heel onverstandig om te denken dat je puur visueel kan beoordelen of satijnen gezond zijn of niet.

Moraal van dit verhaal: laat je satijnen elk half jaar röntgenen. De verwoesting van de botten kan eerder beginnen dan je denkt en verder gevorderd zijn dan je van buiten af denkt te zien.